U Čačku održano predavanje "Femme fatale: mit o fatalnoj ženi u slikarstvu poznog 19. veka i njegovi preobražaji"

U sredu 27. jula Umetnička galerija ,,Nadežda Petrović“ upriličila je u okviru izložbe ,,MLADI ’22“ predavanje pod nazivom Femme fatale: mit o fatalnoj ženi u slikarstvu poznog XIX veka i njegovi preobražaji autorke Isidore Savić, istoričarke umetnosti i kustoskinje Muzeja grada Beograda. Na predavanju je bilo reči o formiranju mita o femme fatale, s osvrtom na različite strategije likovne reprezentacije fatalne ženskosti, koje su se kretale od (re)interpretacija biblijskih i mitoloških narativa do samosvojnih kreacija umetnika od sredine XIX veka do današnjih dana.

Po rečima I. Savić:

,,Femme fatale je jedna od centralnih tema evropske kulture simbolizma s kraja 19. i početka 20. veka. Fascinacija fatalnom ženom je prožela brojna književna i muzička ostvarenja, dela likovne i primenjene umetnosti Fin-de-Siècla. Šarl Bodler, Aldžernon Svinbern, Gabrijele D'Anuncio su samo neki od autora koji su u stihovima i prozi otelotvorili mit o ženskoj fatalnosti, a Fran fon Štuk, Arnold Beklin i Gistav Moro slikari koji su ga „oživeli“ na platnu.

Likovna kultura simbolizma, koja je negovala opšteljudske teme, poput života, sna, smrti, iznedrila je i koncept femme fatale, ukazujući na fatalnost kao odliku ženinog višestrukog identiteta. Iz vizure muškarca iz vremena turbulentnog „kraja veka“, žena je bila oličenje „sušte seksualnosti“ (Oto Vajninger), ali i izvor straha. Pojava rodno osvešćene žene (femme nouvelle), koja je postepeno počinjala da se bori za ravnopravnost, uzdrmala je temelje patrijarhalnog građanskog društva 19. veka. U takvoj duhovnoj klimi javlja se fatalna žena kao zajednički imenitelj umetničkih ostvarenja simbolizma. Mada je femme fatale, poput arhetipa, bila zastupljena u mitovima i legendama drevnih civilizacija, njen mit je pretrajavao i u kasnijim epohama da bi svoju ekspanziju doživeo na prelazu iz 19. u 20. veka.

U sferi likovnih umetnosti, slikari su njenu fatalnost isticali određenim atributima i predstavljačkim strategijama. Posebno su naglašavali belu put, koja je ukazivala na hladnokrvnost, tamne oči prodornog pogleda koje su u posmatraču budile zaleđujući „Meduza efekat“ i dugu, crnu ili plamteće crvenu kosu kao svojevrstan atribut ženske senzualnosti.

Slikari simbolizma su motiv fatalne žene slikali na osnovu biblijskih ili mitoloških heroina, poput Eve, Medeje, Kirke, Jelene Trojanske, Meduze, Sfinge...Naročito su bile popularne Judita i Saloma kao „kastrirajuće“ žene koje su izvršile odrubljivanje muških glava nad kojima su potom trijumfovale, izvodeći ritualnu, metaforičku kastraciju, čime su potvrđivale svoju nadmoć.

Pored prikaza bestijalne strane fatalne žene, slikari su isticali i njenu instinktivu, nagonsku prirodu, smeštajući je u pejzaže večnog proleća ili zime. Slikali su njen neobuzdani ples, koji se, pod uticajem boga Dionisa, odvija u arkadijaksim pejzažima koji predstavljaju vizuelnu metaforu Rajskog vrta. Kroz sponu s prirodom, a ponajviše s vodom, kao primarno ženskim elementom, fatalna žena je isticala svoje moći. U takvom ruhu su je vizualizovali i srpski i južnoslovenski umetnici, poput Nadežde Petrović, Marka Murata, Đorđa Krstića, Stevana Aleksića, koji su u pojedinim fazama stvarali u duhu simbolizma.

Mit o fatalnoj ženi prisutan je i u savremenom dobu. Pojedini likovni umetnici, poput Rasta Stefanovića ili mlade autorke Nataše Mihailović, čija su dela zastupljena na izložbi „Mladi 22“ u Umetničkoj galeriji „Nadežda Petrović“ u Čačku, stvaraju pod izvesnim uplivom simbolizma, aktuelizujući pitanje žene i njene fatalnosti.“